Σε μια Ελλάδα που φτωχαίνει, γερνάει και εξουθενώνεται, η γυναίκα-εργαζόμενη-μητέρα-φρονίστρια ζει τη σύγχρονη εκδοχή της αθέατης εργασίας.
Με λιγοστά δικαιώματα, χαμηλότερους μισθούς και πολλαπλούς ρόλους, σηκώνει ένα βάρος που ποτέ δεν συμφώνησε να κουβαλήσει μόνη της.
Σχεδόν (;) σε κάθε ελληνικό σπίτι –από τη φτωχική γκαρσονιέρα έως τη μεζονέτα των ακριβών προαστίων– υπάρχει μια γυναίκα που ξυπνά νωρίτερα απ’ όλους και πέφτει για ύπνο μόνο όταν όλα έχουν τακτοποιηθεί.
Ή τουλάχιστον, όταν έχουν κουκουλωθεί πρόχειρα, όπως συνηθίζεται σε μια χώρα που έχει μάθει να ζει με πρόχειρες λύσεις.
Αυτή η γυναίκα μπορεί να εργάζεται οχτάωρο ή να κυνηγάει ευκαιριακές δουλειές ημιαπασχόλησης για να καλύψει έστω τα βασικά. Φροντίζει τα παιδιά της –ή και τα παιδιά κάποιου άλλου. Φροντίζει γονείς με άνοια, πεθερικά με κινητικά προβλήματα, συγγενείς με χρόνια νοσήματα.
Πρέπει να είναι η νοσοκόμα, η λογίστρια, η δασκάλα, η μαγείρισσα, η καθαρίστρια, η ψυχολόγος.
Κι όμως, δεν έχει ούτε μία ώρα της ημέρας που να είναι «δική της».
Όχι μόνο επειδή δεν προλαβαίνει, αλλά γιατί κανείς δεν της την αναγνωρίζει. Δεν έχει δικαίωμα να διεκδικήσει προσωπικό χρόνο, ξεκούραση, αποφόρτιση.
Είναι ένα γρανάζι που πρέπει να δουλεύει συνεχώς. Αόρατο, αθόρυβο, ανθεκτικό.
Αυτή η γυναίκα, αυτή η μητέρα, δεν εμφανίζεται συχνά στα πάνελ των ειδήσεων, στις αναλύσεις για την οικονομία, στα στατιστικά των think tanks. Δεν είναι μετρήσιμη, δεν είναι καυτό πολιτικό θέμα. Δεν είναι «νέα και δυναμική». Δεν είναι μέρος του ΑΕΠ -αν και η μη αμειβόμενη εργασία φροντίδας που παρέχουν οι γυναίκες στην Ελλάδα αγγίζει τις 30 ώρες την εβδομάδα. Αυτή η εργασία δεν πληρώνεται, δεν αναγνωρίζεται, δεν προστατεύεται. Γι’ αυτό και η γυναίκα αυτή είναι αόρατη.
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
Η γυναίκα, και ειδικά η μητέρα, είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος κάθε αποτυχίας -ατομικής, οικογενειακής, κοινωνικής. Αν ένα παιδί «δεν βγει σωστό», φταίει η μάνα.
Αν ο γάμος διαλυθεί, φταίει η γυναίκα που «δεν κράτησε την οικογένεια».
Αν ο άντρας νιώθει ανεπαρκής, φταίει η σύζυγος που «δεν τον στήριξε».
Αν το σπίτι δεν λειτουργεί σαν βιτρίνα, σαν σκηνικό διαφήμισης απορρυπαντικού, φταίει εκείνη.
Το ζήτημα δεν είναι απλώς η πατριαρχία. Είναι ένα πολιτισμικό τραύμα βαθιά ριζωμένο. Ένας μηχανισμός διαχρονικής ενοχοποίησης της γυναίκας, που περνάει ατόφιος από γενιά σε γενιά, σαν οικογενειακό κειμήλιο. Η μάνα δεν έχει το δικαίωμα να κάνει λάθος. Δεν έχει το δικαίωμα να καταρρεύσει. Δεν έχει καν το δικαίωμα να είναι άνθρωπος.
Γιατί στην Ελλάδα η γυναίκα δεν είναι πρόσωπο. Είναι ρόλος. Ρόλος ηρωίδας, ιερής μητέρας, αθόρυβης συζύγου, πρόθυμης κόρης. Ρόλος που δεν επιτρέπει κουρασμένα βλέμματα, ούτε φωνές, ούτε αδυναμία. Πρέπει να τα προλαβαίνει όλα. Να τα μαγειρεύει όλα. Να τα σηκώνει όλα. Κι όταν δεν μπορεί, να φταίει γι’ αυτό.
Έχουμε ποτέ ακούσει πραγματικά τη φωνή αυτής της γυναίκας;
Όχι μόνο στις καμπάνιες της Γιορτής της Μητέρας ή της Γυναίκας, αλλά στα υπουργικά συμβούλια, στα εργατικά συνδικάτα, στις επιτροπές ισότητας;
Έχει υπάρξει ποτέ πολιτική που να προστατεύει πραγματικά τη γυναίκα φροντίστρια, και όχι την ιδεατή «μητέρα του έθνους» –ένα αποστειρωμένο πρότυπο, μια θεότητα χωρίς ανάγκες;
Η συναισθηματική εξουθένωση, το burnout της γυναίκας φροντίστριας, δεν είναι ποτέ θέμα δημόσιου διαλόγου.
Η ψυχική φθορά από τη τετραπλή βάρδια -εργαζόμενη, μητέρα, σύζυγος, κόρη-νοσηλεύτρια –είναι το μεγαλύτερο εργασιακό δυστύχημα που δεν καταγράφεται πουθενά. Και το χειρότερο;
Το αποδεχόμαστε.
Γιατί έτσι μεγαλώσαμε. Με την πατριαρχική μαθητεία του “οι άντρες βοηθούν – οι γυναίκες οφείλουν”. Με το δόγμα του “ο πατέρας έχει τη δουλειά –η μάνα έχει την αποστολή”. Με το αξίωμα ότι “η μάνα φτιάχνει ανθρώπους, αλλά δεν δικαιούται να είναι άνθρωπος”.
Αυτό, όμως, δεν είναι μόνο άδικο. Είναι επικίνδυνο. Για τη γυναίκα, για τα παιδιά, για την κοινωνία ολόκληρη.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – ΟΣΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Η γυναικεία φτώχεια και το μισθολογικό χάσμα στην Ελλάδα δεν είναι απλώς μια στατιστική υποσημείωση. Δεν είναι απλώς ένα ποσοστό σε κάποια έκθεση της Eurostat ή ένα γράφημα που περνάει αδιάφορα σε μια τηλεοπτική εκπομπή για την «οικονομία».
Είναι καθημερινή εμπειρία. Είναι η καθημερινότητα χιλιάδων γυναικών που ζουν με λιγότερα, δουλεύουν περισσότερο και παλεύουν αθόρυβα για να τα βγάλουν πέρα. Όχι από επιλογή -από ανάγκη.
Παρόλο που η αρχή της “ίσης αμοιβής για ίση εργασία” θεσπίστηκε από το 1957, το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες παραμένει διαχρονικό και επίμονο. Το 2023, το μέσο χάσμα στην ΕΕ ανήλθε στο 12%, ενώ σε χώρες όπως η Λετονία, η Αυστρία και η Τσεχία ξεπέρασε το 18%.
Τι κι αν η ισότητα των φύλων είναι μία από τις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ και η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία κατοχυρώθηκε πριν από από 68 χρόνια, οι γυναίκες στην ΕΕ αμείβονται σχεδόν κατά 15% λιγότερο ανά ώρα εργασίας από τους άνδρες.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat (2023):
- Μια γυναίκα στην Ελλάδα κερδίζει κατά μέσο όρο 84,3% των αποδοχών ενός άνδρα.
- Αυτό μεταφράζεται σε χάσμα 15,7%, ξεκάθαρα πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
- Η Ελλάδα κατατάσσεται στις 10 χώρες της ΕΕ με το μεγαλύτερο χάσμα.
Κι όμως, αυτός ο αριθμός λέει μόνο τη μισή ιστορία. Από τι αποτελείται αυτό το χάσμα;
- 28% των γυναικών εργάζεται με μερική απασχόληση, έναντι μόλις 8% των ανδρών.
- Το 1/3 των γυναικών διακόπτει την εργασία της για λόγους φροντίδας (παιδιά, ηλικιωμένοι), έναντι μόλις 1,3% των ανδρών.
- Οι γυναίκες κυριαρχούν σε χαμηλά αμειβόμενους τομείς όπως η εκπαίδευση, η φροντίδα και η υγεία.
- Μόλις 34,7% των διευθυντικών θέσεων στην ΕΕ καταλαμβάνονται από γυναίκες.
- Ακόμα και εκεί, οι γυναίκες διευθύντριες αμείβονται 23% λιγότερο ανά ώρα εργασίας.
Στην Ελλάδα, το χάσμα δεν είναι μόνο οικονομικό -είναι και θεσμικό, πολιτισμικό, καθημερινό. Το μισθολογικό χάσμα είναι η απόδειξη ότι οι γυναίκες συνεχίζουν να σηκώνουν ένα δυσανάλογο βάρος:
- Διπλή και τριπλή βάρδια: εργασία, φροντίδα, συναισθηματική στήριξη.
- Χωρίς θεσμική αναγνώριση, χωρίς αντίστοιχη στήριξη.
- Με ψυχική φθορά και συνεχές αίσθημα ανεπαρκούς αποδοτικότητας, ενώ στην πραγματικότητα κάνουν… τα πάντα.
Η γυναίκα στην Ελλάδα δεν έχει λιγότερα προσόντα -το πρόβλημα είναι ότι δεν της δίνονται ευκαιρίες και δυνατότητες όταν:
- η καριέρα σου «τιμωρεί» τη μητρότητα και το αντίθετο,
- το μεροκάματό σου δεν φτάνει,
- και η κοινωνία περιμένει από σένα να “τα προλαβαίνεις όλα”,
τότε δεν μιλάμε για ελευθερία.
Μιλάμε για έναν κοινωνικά επιβεβλημένο μαραθώνιο χωρίς τερματισμό.
Η οικονομική κρίση της δεκαετίας 2010–2020 δεν άφησε μόνο πίσω της απολυμένους, λουκέτα και χρέη.
Άφησε πίσω της μια ολόκληρη γενιά γυναικών που αποκλείστηκαν από την αγορά εργασίας ή εγκλωβίστηκαν σε θέσεις χωρίς προοπτική
Οι γυναίκες στην Ελλάδα αναλαμβάνουν το 80% της άμισθης φροντίδας στο σπίτι. Φροντίδα για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τους ασθενείς, το σπίτι το ίδιο. Μια δεύτερη βάρδια, κάθε μέρα. Που δεν πληρώνεται, δεν αναγνωρίζεται, δεν ασφαλίζεται.
Αυτό δεν είναι απλώς οικονομική αδικία. Είναι θεσμική βία.
Σε μια χώρα όπου το 23% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών (ΕΛΣΤΑΤ, 2024), η φροντίδα των ηλικιωμένων βαραίνει κυρίως τις γυναίκες. Κόρες, νύφες, αδελφές -γυναίκες όλων των ηλικιών που αφιερώνουν ώρες καθημερινά για να κρατήσουν όρθια μια κοινωνική δομή που καταρρέει. Οι κρατικές δομές υποστήριξης είναι ανεπαρκείς, η φροντίδα ιδιωτικοποιημένη και απλησίαστη. Κι έτσι, φορτώνεται στις πλάτες αυτών των γυναικών.
Αλλά υπάρχει και κάτι πιο αόρατο: η συναισθηματική εργασία.
Η γυναίκα πρέπει να στηρίζει τους πάντες. Να προσέχει τα λόγια της. Να είναι υπομονετική, καθησυχαστική. Να διατηρεί την ηρεμία, την ενότητα, το «αγαπημένο κλίμα» στην οικογένεια. Αυτό δεν καταγράφεται πουθενά. Όμως υπάρχει. Και την εξαντλεί.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που διεξήγαγε το Κέντρο Δημογραφικών Μελετών της Βαρκελώνης σε 15 ευρωπαϊκές χώρες, οι γυναίκες στην Ελλάδα αφιερώνουν κατά μέσο όρο 282 λεπτά ημερησίως σε οικιακές εργασίες και φροντίδα παιδιών, ενώ οι άνδρες μόλις 59 λεπτά. Αυτό καθιστά την Ελλάδα τη χώρα με τη μεγαλύτερη ανισότητα στην κατανομή των οικιακών εργασιών στην Ευρώπη. Η διαφορά αυτή αντικατοπτρίζει βαθιά ριζωμένες κοινωνικές αντιλήψεις και τονίζει την ανάγκη για πολιτικές που να προωθούν την ισότητα των φύλων στην κατανομή των οικιακών ευθυνών.
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, τον Δεκέμβριο του 2024 η ανεργία στις γυναίκες ήταν 11,3%, έναντι 8% στους άνδρες.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 13,8% των γυναικών εργάζεται με μερική απασχόληση, έναντι 5,1% των ανδρών, με βάση στοιχεία του Μαΐου 2023. Την ίδια ώρα, ο ΣΕΒ έχει διαπιστώσει ότι οι γυναίκες αμείβονται κατά μέσο όρο 13% λιγότερο από τους άνδρες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι γυναίκες να σταματούν να εργάζονται για κάποιους μήνες ή και χρόνια.
Όλη αυτή η πίεση, η συσσωρευμένη αδικία, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε ψυχική εξάντληση. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ήρθε και η ακρίβεια να αποτελειώσει την όποια αίσθηση σταθερότητας είχε απομείνει. Οι αυξήσεις στα βασικά αγαθά —διατροφή, ενέργεια, στέγαση— ξεπερνούν κάθε λογική. Οι μονογονεϊκές οικογένειες, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν γυναίκα επικεφαλής, βρίσκονται στην πιο ευάλωτη θέση. Γυναίκες που εργάζονται πέντε, έξι ή και επτά μέρες τη βδομάδα, που δεν έχουν προσωπική ζωή, και στο τέλος καλούνται να επιλέξουν: φαγητό ή ρεύμα;
Η ερευνητική έκθεση, «Ενεργειακή φτώχεια και σχέση φύλου – Ανάλυση μελέτης περίπτωσης από την Ελλάδα»της Ζωγραφιάς Ανδρεοσάτου, που δημοσιεύτηκε το 2024, διερεύνησε πώς οι Ελληνίδες και οι Έλληνες επηρεάζονται διαφορετικά από την ενεργειακή φτώχεια και την ανεργία. Μελέτες που συνδέουν την ισότητα των φύλων και την ενεργειακή φτώχεια έχουν αναπτυχθεί μόνο τις τελευταίες δύο δεκαετίες και περισσότερες από 30 μελέτες εξετάστηκαν για αυτήν την έκθεση. Με συνήθως χαμηλότερα εισοδήματα, περισσότερες ώρες για παιδική και οικογενειακή φροντίδα και διαφορετική χρήση και διαχείριση των ενεργειακών πόρων, οι μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες κινδυνεύουν ιδιαίτερα από την ενεργειακή φτώχεια.
Στην Ελλάδα, τα στατιστικά στοιχεία της παραπάνω έρευνας το υποστηρίζουν. Σύμφωνα με την έκθεση και τα στοιχεία,το 2023, το ποσοστό ανεργίας των γυναικών ήταν 14,4% σε σύγκριση με το ποσοστό ανεργίας των ανδρών στο 8,2%. Όταν το χάσμα στην απασχόληση μεταξύ ανδρών και γυναικών διευρύνεται, το ίδιο συμβαίνει και με τις ανισότητες και «οι γυναίκες γίνονται πιο επιρρεπείς στην ενεργειακή φτώχεια», αναφέρει η έκθεση. Στην Ελλάδα, το χάσμα απασχόλησης είναι από τα υψηλότερα σε όλη την Ευρώπη. Για τις Ελληνίδες το 2022, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας και αποκλεισμού έφτασε το 27,4%. για τους άνδρες ήταν 25,2%.
Η ΦΤΩΧΕΙΑ ΜΕ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΠΡΟΣΩΠΟ: ΕΝΑ ΑΡΓΟ ΨΥΧΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΟ
Αυτός είναι ο σύγχρονος ορισμός της φτώχειας: όχι απλώς η έλλειψη χρημάτων, αλλά η απουσία εναλλακτικής, εγκλωβισμός. Το να μην έχεις από πού να πιαστείς. Και αυτή η φτώχεια έχει πρόσωπο. Και είναι γυναικείο.
Και όμως, παρά τα στοιχεία, παρά τις καθημερινές μαρτυρίες, παρά το ορατό ρήγμα που ανοίγει κάτω από τα πόδια τους, το δημόσιο αφήγημα παραμένει καθηλωμένο στο ίδιο παρωχημένο σχήμα: «Οι γυναίκες τα καταφέρνουν όλα». Μα το ζήτημα δεν είναι αν τα καταφέρνουν. Το ζήτημα είναι γιατί πρέπει να τα καταφέρνουν μόνες. Γιατί πρέπει να ζουν σε μια κοινωνία που απαιτεί αντοχή, ενώ δεν προσφέρει καμία στήριξη;
Η κοινωνία δεν οικοδομείται πάνω σε διαγράμματα, οίκους αξιολόγησης ή τιμές ομολόγων. Ο πραγματικός πυλώνας της είναι οι γυναίκες που -θέλοντας και μη- κρατούν όρθιο ένα ολόκληρο σύστημα: το σπίτι, την οικογένεια, την αγορά, τη φροντίδα. Και αν αυτές λυγίσουν -και λυγίζουν καθημερινά- τότε το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό. Δεν είναι θέμα ελλείμματος ή δημοσιονομικής προσαρμογής. Είναι θέμα ηθικής κατάρρευσης.
Όταν μια κοινωνία θεωρεί δεδομένο το βάρος που σηκώνουν οι γυναίκες, όταν αγνοεί τη σωματική και ψυχική φθορά τους, όταν τις απομονώνει στη φροντίδα χωρίς αμοιβή, χωρίς θεσμική αναγνώριση, όλο αυτό δεν είναι απλώς αδικία. Είναι εκμετάλλευση. Είναι κοινωνική υποκρισία με πατριαρχικό πρόσημο.
Αν κάποιος θέλει να καταλάβει τη σημερινή Ελλάδα -όχι την Ελλάδα των λογιστικών φύλλων, αλλά των ανθρώπων- αρκεί να κοιτάξει μια γυναίκα στον δρόμο. Εκείνη που περπατά βιαστικά, με το κινητό κολλημένο στο αυτί, με ψώνια στο ένα χέρι και τα κλειδιά στο άλλο. Που σκέφτεται τι ξέχασε να πληρώσει, ποιο παιδί πρέπει να παραλάβει, ποιο φάρμακο να θυμηθεί να αγοράσει πριν κλείσει το φαρμακείο.
Αυτή η γυναίκα, είναι η σύγχρονη Καρυάτιδα.
Φτιαγμένη όχι από μάρμαρο ώστε να τη θαυμάσεις, κοιτάζοντάς τη με δέος, αλλά από σάρκα, από άγρυπνες νύχτες, από απλήρωτες ώρες εργασίας, φτιαγμένη από υλικά που κουβαλούν πόνο, καταπίεση και αδικία.
Δεν κρατά έναν ναό στην πλάτη της, κρατά κάτι σημαντικότερο.
Μια ολόκληρη χώρα, η οποία επιμένει να την ξεχνά και να την τιμωρεί.
πληροφοριες news 247