Στους πρόποδες του Κισσάβου, εκεί όπου η θεσσαλική γη ενώνεται με τη γαλήνη του Πηνειού, οι αρχαιολόγοι φέρνουν στο φως μια ακόμη πτυχή της προϊστορίας του τόπου: έναν μυκηναϊκό οικισμό στο Μακρυχώρι Λάρισας, που αναδεικνύεται σταδιακά σε έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κεντρικής Ελλάδας.
Οι ανασκαφές, που διεξάγονται τα τελευταία χρόνια υπό την εποπτεία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την επιστημονική ευθύνη της αρχαιολόγου Ιφιγένειας Τουρναβίτου, συνεχίζονται και φέτος με νέα ευρήματα που αποκαλύπτουν τη δομή, οργάνωση και οικονομία ενός οικισμού της Ύστερης Εποχής του Χαλκού — μιας εποχής που θεωρείται η ακμή του μυκηναϊκού κόσμου.
Από τη Νεολιθική στην Μυκηναϊκή εποχή
Η περιοχή του Μακρυχωρίου, περίπου 16 χιλιόμετρα βόρεια της Λάρισας, βρίσκεται στην είσοδο της κοιλάδας των Τεμπών — ένα φυσικό πέρασμα στρατηγικής σημασίας, που ένωνε τη Θεσσαλία με τη Μακεδονία και τη νότια Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια έργων υποδομής της Εθνικής Οδού Αθηνών-Θεσσαλονίκης, ήρθαν στο φως για πρώτη φορά οικιστικά κατάλοιπα της Νεολιθικής και της Μυκηναϊκής περιόδου, φανερώνοντας τη μακραίωνη κατοίκηση της περιοχής.
Σήμερα, οι ανασκαφές έχουν εντοπίσει πέντε κύρια κτίρια, πιθανότατα σε δύο διαδοχικές οικοδομικές φάσεις, καθώς και έναν μυκηναϊκό δρόμο πλάτους 3 έως 4,5 μέτρων που διασχίζει τον οικισμό. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι πρόκειται για έναν οργανωμένο οικισμό με οικίες, αυλές και υπαίθριους χώρους, γεγονός που αποδεικνύει πως η μυκηναϊκή επιρροή είχε φτάσει βαθιά στη θεσσαλική ενδοχώρα.
Ευρήματα και αρχιτεκτονική διάταξη
Στο βορειότερο τμήμα των ανασκαφών, έχει αποκαλυφθεί συγκρότημα πέντε κτισμάτων με τοιχοποιίες από λίθους και ωμόπλινθους, καθώς και ευρήματα κεραμικής και εργαλείων καθημερινής χρήσης.
Ανατολικά του κεντρικού κτιρίου βρέθηκε περίκλειστη αυλή, που πιθανότατα λειτουργούσε ως χώρος συγκέντρωσης ή εργασίας, ενώ στο εξωτερικό τμήμα του συγκροτήματος εντοπίστηκαν κατάλοιπα που ίσως συνδέονται με τεχνικές δραστηριότητες ή αποθηκευτικούς χώρους.
Οι ανασκαφές έχουν ήδη αναδείξει πλήθος κεραμικών αγγείων, θραυσμάτων από πίθους, εργαλείων και κατασκευαστικών υπολειμμάτων που βοηθούν στη χρονολόγηση του οικισμού στα τέλη του 13ου έως αρχές του 12ου αιώνα π.Χ., την περίοδο που ο μυκηναϊκός κόσμος βρισκόταν στο απόγειό του.
Ένας κρίκος του μυκηναϊκού δικτύου
Η θέση του Μακρυχωρίου δεν είναι τυχαία. Ο έλεγχος του περάσματος των Τεμπών, που συνδέει τον θεσσαλικό κάμπο με τη Μακεδονία και τη θάλασσα, έδινε στον οικισμό εμπορικό και στρατηγικό ρόλο.
Η πιθανότητα ότι αποτελούσε σταθμό ή περιφερειακό κέντρο ενός ευρύτερου μυκηναϊκού δικτύου είναι υπό εξέταση, καθώς τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά και τα ευρήματα παρουσιάζουν ομοιότητες με αντίστοιχα μυκηναϊκά κέντρα της Βοιωτίας και της Αργολίδας.
Επιστημονικό και τοπικό ενδιαφέρον
Το πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που συνεχίζεται κάθε καλοκαίρι, έχει εξελιχθεί σε εκπαιδευτικό και ερευνητικό εργαστήριο για φοιτητές και νέους αρχαιολόγους, με τη στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Ο δήμαρχος Τεμπών επισκέφτηκε πρόσφατα τον χώρο, εκφράζοντας τη βούληση του Δήμου να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός αρχαιολογικού πάρκου που θα συνδέει την έρευνα με τον πολιτιστικό τουρισμό.
Ένα παράθυρο στον μυκηναϊκό βορρά
Η αποκάλυψη του οικισμού στο Μακρυχώρι έρχεται να συμπληρώσει τα κενά της αρχαιολογικής χαρτογράφησης της Μυκηναϊκής Θεσσαλίας.
Η επιστημονική κοινότητα βλέπει στο σημείο αυτό ένα σπάνιο τεκμήριο της εξάπλωσης του μυκηναϊκού πολιτισμού πέρα από τα όρια της Πελοποννήσου — μια απόδειξη της πολιτισμικής και εμπορικής εμβέλειας του ελληνικού κόσμου κατά την ύστερη προϊστορία.
Υ.Σ..Κάτω από το φως του θεσσαλικού ήλιου, η γη του Μακρυχωρίου συνεχίζει να ψιθυρίζει ιστορίες τριών χιλιάδων χρόνων.
Κάθε λίθος που αποκαλύπτεται, κάθε όστρακο που ανασύρεται από το χώμα, δεν είναι απλώς ένα εύρημα· είναι μια μαρτυρία ζωής, μια φωνή από το παρελθόν που θυμίζει ότι ο πολιτισμός ριζώνει πάντα εκεί όπου ο άνθρωπος επέλεξε να ζήσει, να δημιουργήσει και να αφήσει το αποτύπωμά του στον χρόνο.