Η τουρκική ρητορική επιστρέφει σε υψηλούς τόνους, επαναφέροντας ανοιχτές αμφισβητήσεις απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο. Δηλώσεις και τοποθετήσεις από την Άγκυρα συνθέτουν ένα σκηνικό έντασης, που ξεπερνά τα όρια μιας διμερούς αντιπαράθεσης και αγγίζει ευθέως την ευρωπαϊκή και διεθνή ασφάλεια.
Την ίδια στιγμή, η Αθήνα εκπέμπει διπλό μήνυμα: σαφή αποτροπή και προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο, αλλά και διατήρηση ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας, ακόμη και στο επίπεδο πολιτικής συνάντησης κορυφής.
Η τουρκική κλιμάκωση και το γνώριμο αφήγημα
Η Άγκυρα επαναφέρει θέσεις περί «αμφισβητούμενων δικαιωμάτων» στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, συνδέοντας άμεσα το Κυπριακό με τη συνολική της στρατηγική. Πρόκειται για ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το οποίο ενεργοποιείται σε περιόδους γεωπολιτικής ρευστότητας, όταν η Τουρκία επιδιώκει να αυξήσει την πίεση και να διευρύνει τη διαπραγματευτική της ατζέντα.
Οι αναφορές αυτές δεν θεωρούνται τυχαίες. Αντίθετα, εντάσσονται σε μια ευρύτερη προσπάθεια εμπέδωσης τετελεσμένων μέσω λόγου, πριν –ή ανεξάρτητα από– κινήσεις στο πεδίο.
Η ελληνική απάντηση: Ψυχραιμία και αποτροπή
Η ελληνική θέση παραμένει ξεκάθαρη: η χώρα δεν απειλεί κανέναν, αλλά δεν αποδέχεται καμία αμφισβήτηση της κυριαρχίας και των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Η Αθήνα επιμένει στη γραμμή της σταθερότητας, υπογραμμίζοντας ότι ο μόνος αποδεκτός δρόμος είναι ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου και, ειδικότερα, του Δικαίου της Θάλασσας.
Το μήνυμα είναι διπλό:
- προς την Άγκυρα, ότι η ένταση δεν δημιουργεί τετελεσμένα,
- προς τη διεθνή κοινότητα, ότι η Ελλάδα λειτουργεί ως παράγοντας σταθερότητας σε μια ευαίσθητη περιοχή.
Ευρωπαϊκή Ένωση: Σύνορα και ευθύνη
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα και η Κύπρος δεν είναι απλώς δύο κράτη-μέλη, αλλά τα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης. Κάθε τουρκική αμφισβήτηση αγγίζει ευθέως την ευρωπαϊκή κυριαρχία και την αξιοπιστία της ΕΕ ως γεωπολιτικού δρώντα.
Ωστόσο, η ευρωπαϊκή στάση παραμένει αντιφατική. Παρά τις επαναλαμβανόμενες δηλώσεις στήριξης, η Ένωση δυσκολεύεται να μετατρέψει τη ρητορική σε ουσιαστική πίεση, λόγω:
- της εξάρτησης από τη συνεργασία με την Τουρκία στο μεταναστευτικό,
- των οικονομικών σχέσεων,
- και των εσωτερικών διαφοροποιήσεων μεταξύ κρατών-μελών.
Το αποτέλεσμα είναι ένα κενό, το οποίο η Άγκυρα γνωρίζει πώς να αξιοποιεί.
ΝΑΤΟ: Σύμμαχοι σε τροχιά σύγκρουσης
Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, όπου Ελλάδα και Τουρκία είναι σύμμαχοι. Κάθε ελληνοτουρκική ένταση μετατρέπεται σε εσωτερικό πρόβλημα της Συμμαχίας, την ώρα που οι προτεραιότητές της βρίσκονται αλλού: στον πόλεμο στην Ουκρανία, στην ενίσχυση του ανατολικού μετώπου και στη συνοχή απέναντι στη Ρωσία.
Η νατοϊκή πρακτική αποφυγής ανάληψης σαφούς θέσης συχνά οδηγεί σε πολιτική ίσων αποστάσεων. Για την Αθήνα, αυτή η στάση είναι προβληματική, όταν τίθενται ζητήματα διεθνούς νομιμότητας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.
ΗΠΑ: σταθερότητα πριν απ’ όλα
Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, με κύριο στόχο τη διατήρηση της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα έχει αναβαθμίσει τον ρόλο της ως αξιόπιστος εταίρος και πυλώνας ασφάλειας, ενώ η Τουρκία παραμένει δύσκολος αλλά στρατηγικά σημαντικός σύμμαχος.
Η Αμερικανική προσέγγιση εστιάζει:
- στην αποτροπή θερμών επεισοδίων,
- στην ενθάρρυνση του διαλόγου,
- και στη διαχείριση, όχι την όξυνση, των διαφορών.
Αυτό, όμως, συχνά αφήνει ανοιχτό το ερώτημα μέχρι ποιο σημείο η σταθερότητα υπερισχύει της αρχής του σεβασμού των κανόνων.
Ελλάδα και Κύπρος: Κοινό μέτωπο, διεθνές ζήτημα
Για την Αθήνα και τη Λευκωσία, οι τουρκικές προκλήσεις δεν είναι διμερές θέμα, αλλά ζήτημα διεθνούς τάξης. Η Κύπρος, κράτος-μέλος της ΕΕ, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κατοχή και απειλές, γεγονός που καθιστά το Κυπριακό ανοιχτή πληγή για την Ευρώπη και τη διεθνή κοινότητα.
Η στρατηγική επιλογή της Ελλάδας είναι σαφής: διεθνοποίηση του ζητήματος και σύνδεσή του με το ευρωπαϊκό και ευρωατλαντικό πλαίσιο ασφάλειας.
Υ.Σ:….Η νέα κλιμάκωση της Άγκυρας λειτουργεί ως δοκιμασία:
- για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αν μπορεί να υπερασπιστεί έμπρακτα τα σύνορά της,
- για το ΝΑΤΟ, αν μπορεί να διαχειριστεί εντάσεις μεταξύ συμμάχων χωρίς να υπονομεύει τη νομιμότητα,
- για τις ΗΠΑ, αν η επιδίωξη της σταθερότητας μπορεί να συνδυαστεί με ξεκάθαρα μηνύματα σεβασμού των κανόνων.
Για την Ελλάδα, η γραμμή παραμένει αταλάντευτη: διάλογος μόνο χωρίς απειλές, χωρίς τετελεσμένα και χωρίς εκπτώσεις στην κυριαρχία.
Το αν αυτή η στάση θα βρει ουσιαστική στήριξη από εταίρους και συμμάχους, θα καθορίσει και την πορεία των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο