Η αεροπορική ασφάλεια στην Ευρώπη, ένα από τα ισχυρότερα πλεονεκτήματα του κλάδου εδώ και δεκαετίες, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με σοβαρές απειλές.
Σύμφωνα με την έκθεση UGent 2.0 – Εξελισσόμενες Κοινωνικές Προκλήσεις για τα Ιπτάμενα Πληρώματα και η Ανάγκη για Ρυθμιστική Απόκριση, που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Γάνδης και φιλοξενείται στην επίσημη ιιστοσελίδα του European Agency for Safety and Health at Work της ΕΕ.η μείωση κόστους και η επισφάλεια στις εργασιακές σχέσεις οδηγούν σε ανησυχητικές επιπτώσεις για την ασφάλεια πτήσεων.
Τα ευρήματα της έρευνας
Η μελέτη στηρίχθηκε σε στοιχεία από 6.900 πιλότους και μέλη πληρώματος καμπίνας από περισσότερες από 100 αεροπορικές εταιρείες. Τα αποτελέσματα είναι αποκαλυπτικά:
- 52% δηλώνουν ότι δεν έχουν την εξουσία να αμφισβητούν εντολές που θεωρούν επικίνδυνες (έναντι 82% σε παλαιότερες έρευνες).
- 30% των πιλότων φοβούνται ότι αν προτάξουν ζητήματα ασφάλειας, θα υποστούν επαγγελματικές συνέπειες.
- 78% του πληρώματος καμπίνας δηλώνουν ότι αισθάνονται «αποανθρωποποιημένοι», αντιμετωπιζόμενοι ως αριθμοί και όχι ως επαγγελματίες.
- Το πλήρωμα καμπίνας καταγγέλλει ότι πιέζεται να ασχολείται με εντός πτήσης πωλήσεις προϊόντων, γεγονός που αποσπά από τον βασικό του ρόλο: την προστασία της ασφάλειας.
Οι ερευνητές κάνουν λόγο για ένα «διαβρωμένο περιβάλλον ασφάλειας», όπου η οικονομική λογική υπερισχύει της αεροπορικής παράδοσης.
Επισφαλείς συμβάσεις και κοινωνικές πιέσεις
Η UGent 2.0 αποτυπώνει και το φαινόμενο των μη τυπικών συμβάσεων: προσωρινή εργασία, αυτοαπασχόληση ή απασχόληση μέσω ενδιάμεσων γραφείων.
- Οι νεότεροι πιλότοι και μέλη πληρώματος, κυρίως από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, είναι οι πιο εκτεθειμένοι σε επισφαλείς όρους.
- Το προσωπικό με «άτυπες» συμβάσεις δηλώνει χαμηλότερη επαγγελματική ικανοποίηση και μειωμένη προθυμία να αναφέρει περιστατικά ασφάλειας.
Η έκθεση υπενθυμίζει ότι ήδη από το 2015 το Πανεπιστήμιο της Γάνδης είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την εξάπλωση της «ατύπιας απασχόλησης» στην αεροπορία.
Οι προειδοποιήσεις του EASA και των ενώσεων
Η EASA (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας) έχει προειδοποιήσει ότι αντιμετωπίζει έλλειψη πόρων για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες εποπτείας και ανάλυσης συστημικών κινδύνων, τη στιγμή που ο όγκος των πτήσεων μεγαλώνει συνεχώς.
Η European Cockpit Association, που εκπροσωπεί τους πιλότους, σημειώνει
Ο ανταγωνισμός στις συμβάσεις «προς τα κάτω» επηρεάζει άμεσα την κουλτούρα ασφάλειας και την ψυχολογία των εργαζομένων.
Κίνδυνος για τους επιβάτες
Η έκθεση χρησιμοποιεί το γνωστό μοντέλο του Ελβετικού Τυριού (Swiss Cheese Model): όταν πολλά μικρά «κενά» — κόπωση, φόβος, εμπορικές πιέσεις — ευθυγραμμιστούν, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μοιραίο.
Η διαρκής πίεση οδηγεί σε:
- Αυξημένο κίνδυνο λαθών σε κρίσιμες στιγμές.
- Υποβάθμιση της ψυχικής υγείας των πληρωμάτων.
- Εξασθένιση της εμπιστοσύνης επιβατών και κοινού στην ευρωπαϊκή αεροπορία.
Τι πρέπει να αλλάξει
Οι ειδικοί προτείνουν:
- Θέσπιση ελάχιστων προτύπων εργασιακής ασφάλειας για πληρώματα σε επίπεδο ΕΕ.
- Περιορισμό επισφαλών συμβάσεων και αυστηρότερη εποπτεία στις εταιρικές πρακτικές.
- Εφαρμογή προγραμμάτων ψυχικής υγείας και διαχείρισης κόπωσης.
- Ενίσχυση των ρυθμιστικών φορέων (EASA, EU-OSHA) με πόρους και αρμοδιότητες.
Υ.Σ.:Η εικόνα που αναδύεται από την έρευνα του Πανεπιστημίου της Γάνδης είναι αμείλικτη:
Η ασφάλεια της ευρωπαϊκής αεροπλοΐας υπονομεύεται από πολιτικές που δίνουν προτεραιότητα στη μείωση κόστους και όχι στην προστασία ζωών. Οι πιλότοι και τα πληρώματα έχουν μετατραπεί σε «αναλώσιμα γρανάζια» μιας βιομηχανίας που αδιαφορεί για την ψυχική και σωματική τους αντοχή.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να καυχάται για τους «ασφαλέστερους ουρανούς» ενώ επιτρέπει την επέκταση επισφαλών συμβάσεων, την εξάντληση των εργαζομένων και την υπονόμευση της επαγγελματικής τους αξιοπρέπειας. Κάθε καθυστέρηση σε ρυθμιστικές παρεμβάσεις ισοδυναμεί με ηθελημένη συνενοχή.
Η αεροπορική ασφάλεια δεν είναι θέμα διαπραγμάτευσης. Ή θα διασφαλιστεί με θεσμούς, πόρους και αυστηρή εποπτεία ή θα αφεθεί να καταρρεύσει κάτω από το βάρος της αδιαφορίας. Και τότε, το τίμημα δεν θα είναι οικονομικό. Θα είναι ανθρώπινες ζωές.