Σε ακόμη μία ενέργεια που εντάσσεται στη μακρόπνοη στρατηγική του αναθεωρητισμού και της αμφισβήτησης του status quo στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, η Τουρκία ανακοίνωσε την ίδρυση δύο νέων «θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών» μία βόρεια της Ίμβρου, στο Βόρειο Αιγαίο, και μία στα ανοιχτά της Φινικέ στην επαρχία Αττάλειας.
Η κίνηση αυτή ήρθε ως «αντίδραση» στην απόφαση της Ελλάδας για τη δημιουργία Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων στο Ιόνιο και στο Αιγαίο Πέλαγος μια πρωτοβουλία που ενίσχυσε την παρουσία της Ελλάδας στον θαλάσσιο χώρο, με οικολογικό, τουριστικό αλλά και γεωπολιτικό αποτύπωμα.
Αντίθετα, η τουρκική απάντηση επιχειρεί να προσδώσει έναν μανδύα περιβαλλοντικής πολιτικής σε μια καθαρά πολιτική και γεωστρατηγική παρέμβαση, η οποία παραβιάζει ευθέως τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Αθήνα: «Μονομερής, παράνομη και ανυπόστατη ενέργεια»
Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε με αυστηρότητα, κάνοντας λόγο για απαράδεκτη, μονομερή και νομικά ανυπόστατη πράξη, που δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα έναντι των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά:
«Η εξαγγελία ‘θαλάσσιων πάρκων’ σε μη οριοθετημένες περιοχές εκτός τουρκικών χωρικών υδάτων συνιστά απαράδεκτη, μονομερή και παράνομη ενέργεια, που δεν έχει καμία ισχύ έναντι των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και δείχνει πλήρη έλλειψη σεβασμού στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.»
Ελληνικές διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι πρόκειται για ενέργεια που όχι μόνο δεν σέβεται τις αρχές της περιβαλλοντικής συνεργασίας μεταξύ παράκτιων κρατών, αλλά εργαλειοποιεί τα διεθνή εργαλεία προστασίας του περιβάλλοντος με σκοπό την πολιτική και νομική αμφισβήτηση ελληνικής κυριαρχίας.
Απόκρυψη των 6 ν.μ. και η σκιώδης “Γαλάζια Πατρίδα”
Αναλύοντας τον χάρτη που δημοσίευσε η Τουρκία, διαπιστώνονται τα εξής:
- Στο Βόρειο Αιγαίο, η Άγκυρα ορίζει το όριο της ζώνης προστασίας μέχρι τη «μέση γραμμή», όπως την αντιλαμβάνεται η ίδια, αγνοώντας πλήρως την επήρεια ελληνικών νησιών όπως η Λήμνος και η Σαμοθράκη.
- Στην Ανατολική Μεσόγειο, το Καστελλόριζο εμφανίζεται στον χάρτη χωρίς καμία αποτύπωση των χωρικών υδάτων του ή της πιθανής επήρειάς του σε ΑΟΖ, παρουσιάζοντάς το ουσιαστικά ως «ασήμαντο γεωγραφικό χαρακτηριστικό» — σύμφωνα με την τουρκική ρητορική που ανάγεται στη δεκαετία του ’70.
- Απουσιάζουν επίσης τα 6 ναυτικά μίλια των ελληνικών νησιών έναντι των τουρκικών ακτών, γεγονός που συνδέεται με την πάγια τουρκική θέση περί «μη ύπαρξης θαλάσσιων συνόρων» στο Αιγαίο.
Η τουρκική ρητορική εντάσσει την εξαγγελία αυτή στον Εθνικό Χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, ο οποίος έχει υποβληθεί στη Διακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή της UNESCO – μια πρωτοβουλία με επιφανειακή περιβαλλοντική πρόσοψη και ουσιαστικό γεωπολιτικό περιεχόμενο.
Η επιδίωξη της Τουρκίας και η ελληνική απάντηση
Η Άγκυρα επιχειρεί να εμπεδώσει στο πεδίο, και σε διεθνή φόρα, την αντίληψη ότι περιοχές όπως το Καστελλόριζο ή το Βόρειο Αιγαίο δεν δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες πέραν των χωρικών υδάτων, ενισχύοντας την τουρκική θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας». Παράλληλα, προσπαθεί να υπονομεύσει την ελληνική στρατηγική νομιμότητας και διεθνούς συνεργασίας στο πλαίσιο του Δικαίου της Θάλασσας.
Στον αντίποδα, η Ελλάδα συνεχίζει να βασίζεται στη διεθνή νομιμότητα, τονίζοντας ότι η θέσπιση των Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων έγινε σε περιοχές αναγνωρισμένης ελληνικής κυριαρχίας ή/και δικαιοδοσίας, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), την οποία η Τουρκία δεν έχει υπογράψει.
Επίλογος: Η οικολογία δεν είναι άλλοθι
Η περιβαλλοντική ρητορική που συνοδεύει την τουρκική εξαγγελία – περί προστασίας του θαλάσσιου οικοσυστήματος και συνδυασμού οικολογίας και οικονομικής δραστηριότητας – δεν μπορεί να καλύψει τον αναθεωρητικό της χαρακτήρα.
Η δημιουργία προστατευόμενων περιοχών δεν μπορεί να εργαλειοποιείται για τη γεωπολιτική αμφισβήτηση, ούτε να αποτελεί μέσο επιβολής τετελεσμένων. Το διεθνές δίκαιο προβλέπει συνεργασία και σεβασμό κυριαρχικών δικαιωμάτων – όχι μονομερείς πράξεις που διακυβεύουν την ειρήνη και τη σταθερότητα.
Η απάντηση της Ελλάδας είναι ξεκάθαρη: προστατεύει τις θάλασσές της, υπερασπίζεται τα κυριαρχικά της δικαιώματα και δεν αποδέχεται τετελεσμένα.