Η εισαγωγή του μαθήματος Ηθική ως επίσημης εναλλακτικής των Θρησκευτικών αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές που έχουν γίνει στο ωρολόγιο πρόγραμμα τα τελευταία χρόνια.
Η αλλαγή εφαρμόζεται πλήρως από το σχολικό έτος 2026-2027, καλύπτοντας Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο, και αφορά όλους τους μαθητές που έχουν ζητήσει απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών.
Το Υπουργείο Παιδείας υποστηρίζει πως πρόκειται για μια επιλογή που «ανταποκρίνεται στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου το σχολείο οφείλει να προσφέρει ουδέτερο, συμπεριληπτικό και παιδαγωγικά τεκμηριωμένο μάθημα σε μαθητές διαφορετικών πεποιθήσεων».
Το νέο πρόγραμμα σπουδών διαμορφώθηκε με φιλοσοφικό και κοινωνικό χαρακτήρα, δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη αξιών, στον στοχασμό και στη διαχείριση καθημερινών ηθικών ζητημάτων.
Η αλλαγή, ωστόσο, δεν είναι απλή. Αφορά ένα μάθημα που επί δεκαετίες είχε έντονη ταυτότητα και σαφή θέση μέσα στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.
Για πολλούς, τα Θρησκευτικά παρά τις διαφωνίες για τον τρόπο διδασκαλίας τους αποτελούσαν σταθερά συνδεδεμένη με την ιστορική, πολιτισμική και πνευματική παράδοση της χώρας.
Για άλλους, η ύπαρξη ενός πιο ουδέτερου μαθήματος ήταν χρόνια απαίτηση.
Η αλήθεια, όπως πάντα, βρίσκεται σε μια πιο σύνθετη πραγματικότητα.
Τι περιλαμβάνει το νέο μάθημα.Φιλοσοφία, διαλεκτική, ηθικά διλήμματα
Η «Ηθική» θα διδάσκεται με τις ίδιες ώρες που κάλυπταν τα Θρησκευτικά.
Στο Δημοτικό, οι ενότητες είναι προσαρμοσμένες στην ηλικία των μαθητών επικεντρώνονται σε βασικές έννοιες όπως δικαιοσύνη, ειλικρίνεια, φροντίδα, συνεργασία και σεβασμός.
Στο Γυμνάσιο το μάθημα επεκτείνεται σε στοιχεία ηθικής φιλοσοφίας, κοινωνικών σχέσεων, ευθύνης και προσωπικών επιλογών.
Στο Λύκειο η ύλη γίνεται πιο σύνθετη:
- ηθικά διλήμματα της σύγχρονης κοινωνίας,
- ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης,
- ηθική στην επιστήμη και την τεχνολογία,
- δικαιώματα, όρια ελευθερίας και συλλογική ευθύνη,
- θεωρίες ηθικής (Αριστοτέλης, Καντ, ωφελιμισμός, υπαρξισμός, σύγχρονη δεοντολογία).
Η στοχοθέτηση, όπως παρουσιάζεται από το Υπουργείο, είναι σαφής:
- ανάπτυξη κριτικής σκέψης,
- ενίσχυση της συζήτησης και της διαλεκτικής,
- καλλιέργεια της ηθικής κρίσης,
- εξοικείωση με επιλογές που κάθε νέος άνθρωπος θα κληθεί να αντιμετωπίσει ως ενήλικας.
Το μάθημα λοιπόν φιλοδοξεί να λειτουργήσει όχι ως «αντικατάσταση» περιεχομένου, αλλά ως διαφορετική προσέγγιση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των μαθητών.
Ωστόσο, παραμένει ένα κεντρικό ερώτημα:
Μπορεί ένα μάθημα ηθικής να λειτουργήσει πραγματικά ισότιμα με ένα μάθημα πίστης για όσους το επιθυμούν;
Οι αντιδράσεις ανάμεσα σε ανησυχίες, προσδοκίες και αμφιβολίες
Καμία αλλαγή στην εκπαίδευση δεν περνά χωρίς συζήτηση. Στην περίπτωση της Ηθικής, οι αντιδράσεις προέρχονται από πολλές πλευρές.
Η Εκκλησία και μέρος της κοινωνίας
Εκφράζουν ανησυχία ότι η γενίκευση των απαλλαγών και η δημιουργία ενός εναλλακτικού μαθήματος μπορεί μελλοντικά να υποβαθμίσει την παρουσία του Ορθόδοξου πολιτισμού στο σχολείο. Επισημαίνουν ότι η Ελλάδα είναι χώρα με βαθιά ιστορική συνέχεια πίστης, και πως η γνώση της παράδοσης αυτής δεν μπορεί να αντικατασταθεί από γενικές φιλοσοφικές έννοιες.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί
Πολλοί καλωσορίζουν ένα μάθημα που δεν «στοχοποιεί» όσους ζητούν απαλλαγή. Επιθυμούν, όμως, να μην μετατραπεί η νέα ύλη σε “εύκολο” μάθημα χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο. Μεγάλο ζήτημα παραμένει ποιος θα το διδάξει — οι ειδικότητες διαφέρουν, και η παιδαγωγική κατάρτιση είναι κρίσιμο σημείο.
Η ακαδημαϊκή κοινότητα
Οι πανεπιστημιακοί της φιλοσοφίας βλέπουν θετικά ένα μάθημα που εισάγει νεαρούς μαθητές στον στοχασμό, επισημαίνουν όμως ότι λείπει η συστηματική προετοιμασία και ο απαιτούμενος αριθμός εκπαιδευτικών για να στηρίξουν σωστά ένα τέτοιο εγχείρημα.
Η συζήτηση λοιπόν δεν είναι «ναι ή όχι», αλλά πιο βαθιά:
Πώς θα συνυπάρξει η κοσμική εκπαίδευση με την πνευματική παράδοση;
Πώς θα διασφαλιστούν τα δικαιώματα όλων χωρίς να χαθεί η σχέση της Ελλάδας με τον πολιτισμό που τη διαμόρφωσε;
Υ.Σ:..Η Πίστη και η Ταυτότητά μας
Η αλλαγή των μαθημάτων μπορεί να ρυθμίζει το πρόγραμμα του σχολείου αλλά δεν ρυθμίζει την πίστη.
Η πίστη δεν καταργείται με υπουργικές αποφάσεις, ούτε αντικαθίσταται από νέα εγχειρίδια.
Δεν χάνεται επειδή προστίθεται ένα κοσμικό μάθημα, ούτε σβήνει επειδή η κοινωνία γίνεται πιο ποικιλόμορφη.
Η πίστη χάνεται μόνο όταν την εγκαταλείπουμε εμείς.
Και διατηρείται όταν την υπερασπιζόμαστε καθημερινά, με τρόπο σεμνό αλλά ακλόνητο.
Δεν χρειάζεται φόβος.
Χρειάζεται συνείδηση.
Δεν χρειάζεται φανατισμός.
Χρειάζεται ρίζα.
Η Ελλάδα μπορεί να διδάξει Ηθική στα σχολεία, αλλά η Ορθόδοξη παράδοση αποτελεί το πνευματικό της θεμέλιο.
Δεν πρέπει, ούτε υπάρχει λόγος, να γίνουμε αλλόθρησκοι για να ζήσουμε σε σύγχρονη κοινωνία.
Ούτε να φοβηθούμε ότι η πίστη θα χαθεί επειδή αλλάζει ένα πρόγραμμα σπουδών.
Η πίστη δεν εξαρτάται από τις αίθουσες εξαρτάται από την καρδιά.
Κι όσο κρατάμε την καρδιά στραμμένη στο φως,
κανένα μάθημα, καμία αλλαγή, καμία εποχή δεν μπορεί να μας αποκόψει από αυτό που είμαστε