Για περισσότερο από μισό αιώνα, Κίνα και Ιαπωνία κινήθηκαν σε μια λεπτή γεωπολιτική ισορροπία: συνεργασία όπου υπήρχε συμφέρον, αποστάσεις όπου υπήρχε μνήμη, και προσεκτική διπλωματία απέναντι σε ένα κοινό, αλλά φορτισμένο παρελθόν.
Όμως η πραγματικότητα του 21ου αιώνα έχει ανατρέψει αυτή την ισορροπία.
Η άνοδος της Κίνας, η στρατιωτική αναγέννηση της Ιαπωνίας, η δυναμική του Ινδο–Ειρηνικού και ο καθοριστικός ρόλος των ΗΠΑ, μετατρέπουν τη σχέση των δύο χωρών σε ένα γεωπολιτικό ηφαίστειο που τρέμει να εκραγεί.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών αναλυτών (Reuters, AP News, The Guardian), ο άξονας Κίνα–Ιαπωνία βρίσκεται σήμερα στη μεγαλύτερη ένταση από τη δεκαετία του ’70.
Παράλληλα, τα μεγάλα κινεζικά μέσα —Xinhua, China Daily, Global Times— καταγράφουν αυξημένη ανησυχία στο Πεκίνο, ενώ τα αντίστοιχα ιαπωνικά —NHK, Asahi Shimbun, Yomiuri και Nikkei Asia— τονίζουν τον φόβο ότι «η Κίνα επιδιώκει περιφερειακή κυριαρχία».
Η Νέα Γεωπολιτική Πραγματικότητα
Η Κίνα έχει πλέον μετατραπεί στο μεγαλύτερο οικονομικό, τεχνολογικό και στρατηγικό κέντρο βάρους της Ασίας.
Η Ιαπωνία, παρά το μεταπολεμικό της “ειρηνιστικό σύνταγμα”, επενδύει τα τελευταία χρόνια στον μεγαλύτερο εξοπλισμό της από το 1945.
Σύμφωνα με τη Global Times, η Ιαπωνία «υποκύπτει στην πίεση των ΗΠΑ» και «χτίζει την πιο επιθετική αμυντική της πολιτική μετά τον πόλεμο».
Από την άλλη πλευρά, η Asahi Shimbun αναφέρει ότι η Κίνα «απειλεί την περιφερειακή ισορροπία με επιθετικές περιπολίες».
Οι δύο χώρες βλέπουν πλέον η μία την άλλη όχι απλώς ως ανταγωνιστές, αλλά ως στρατηγικό κίνδυνο.
ΗΠΑ: Ο Παράγοντας που Καθορίζει τα Πάντα
Για την Ιαπωνία, η αμερικανική παρουσία αποτελεί εγγύηση ασφαλείας.
Για την Κίνα, αποτελεί εμπόδιο.
Η China Daily επισημαίνει ότι η Ουάσινγκτον χρησιμοποιεί την Ιαπωνία ως «προέκταση της στρατηγικής αναχαίτισης της Κίνας στον Ινδο–Ειρηνικό».
Αντίθετα, η Yomiuri Shimbun υπογραμμίζει ότι η Ιαπωνία «οφείλει να ενισχύσει την άμυνα απέναντι στις κινεζικές παραβιάσεις».
Σε αναλύσεις της Reuters σημειώνεται πως η Ουάσινγκτον πιέζει για μια κοινή στάση ασφάλειας Ιαπωνίας–Φιλιππίνων–Αυστραλίας–Νότιας Κορέας.
Ολόκληρη η περιοχή χτίζεται πλέον πάνω σε συμμαχίες και αντιαναθεωρητικές στρατηγικές.
Ρωσία: Ο Αθέατος Παίκτης που Αναδιαμορφώνει τις Ισορροπίες
Αν και η ένταση Κίνας–Ιαπωνίας συχνά παρουσιάζεται ως διμερές ζήτημα ή ως υποσύνολο της στρατηγικής αντιπαράθεσης ΗΠΑ–Κίνας, η Ρωσία αποτελεί τον τρίτο και πιο απρόβλεπτο παράγοντα.
Η Μόσχα δεν βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης για την Ανατολική Ασία, αλλά οι κινήσεις της επηρεάζουν καθοριστικά τον τρόπο με τον οποίο Κίνα και Ιαπωνία αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ και αναλύσεις των
Reuters – AP News – The Guardian,
η Ρωσία ενισχύει τις στρατιωτικές, ενεργειακές και διπλωματικές σχέσεις της με το Πεκίνο, δημιουργώντας μια νέα ισορροπία ισχύος που ανησυχεί βαθιά το Τόκιο.
Το γεωπολιτικό τρίγωνο που αλλάζει την Ασία
Ο άξονας Κίνα–Ρωσία και το αντίβαρο Ιαπωνία–ΗΠΑ δημιουργούν μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα.
Αυτό το τρίγωνο:
- οξύνει την ασιατική ένταση,
- ενισχύει τη στρατιωτική παρουσία των μεγάλων δυνάμεων,
- φέρνει την περιοχή πιο κοντά στη δημιουργία δύο αντίπαλων μπλοκ.
Η Reuters σημειώνει ότι η Ασία βρίσκεται σήμερα «πιο κοντά από ποτέ σε έναν νέο διπολικό κόσμο».
Σενκάκου / Ντιαουγιού: Η Πιο Εκρηκτική Ζώνη στον Πλανήτη
Τα μικρά ακατοίκητα νησιά ρίχνουν βαριά σκιά στις σχέσεις των δύο χωρών.
Η Κίνα τα ονομάζει Ντιαουγιού — η Ιαπωνία Σενκάκου.
Αν και είναι κουκκίδες στον χάρτη, είναι σύμβολα εθνικής κυριαρχίας.
✦ Η Xinhua δημοσιεύει συχνά εικόνες κινεζικών σκαφών που «προστατεύουν τα νόμιμα δικαιώματα».
✦ Η NHK μεταδίδει ότι τα ιαπωνικά περιπολικά “αναχαιτίζουν” κινεζικά πλοία.
✦ Η Nikkei Asia επισημαίνει ότι η περιοχή είναι στρατηγικά κομβική για τα θαλάσσια περάσματα.
Η περιοχή έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός μελλοντικού σημείου ανάφλεξης.
Η Οικονομική Αλληλεξάρτηση: Όπλο ή Ευλογία;
Κίνα και Ιαπωνία έχουν εκατοντάδες δισ. εμπορικών συναλλαγών μεταξύ τους.
Ωστόσο:
- Ιαπωνικές εταιρείες μεταφέρουν παραγωγή σε Βιετνάμ–Ταϊλάνδη–Ινδία
- Η Κίνα περιορίζει εξαγωγές κρίσιμων μετάλλων και ορυκτών
- Η ροή επενδύσεων μειώνεται
- Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός εντείνεται (ημιαγωγοί, AI, αμυντική τεχνολογία)
Η China Daily αναφέρει ότι η Ιαπωνία «εκμεταλλεύεται τις αμερικανικές κυρώσεις».
Ο New York Post υποστηρίζει ότι η Κίνα «σφίγγει το ενεργειακό παιχνίδι της Ασίας».
Εθνικισμός και Ιστορική Μνήμη — Η Πληγή που Δεν Κλείνει
Η αιματηρή ιστορία του 20ού αιώνα επιστρέφει συνεχώς στο προσκήνιο:
- η σφαγή της Νανκίνγκ
- η κατοχή της Μαντζουρίας
- τα ιαπωνικά εγκλήματα πολέμου
- το μνημείο Yasukuni
Οι κινεζικές πηγές όπως η Global Times θεωρούν ότι η Ιαπωνία «αρνείται να αναγνωρίσει το παρελθόν της».
Η Asahi Shimbun απαντά ότι «η Ιαπωνία έχει ζητήσει συγγνώμη επανειλημμένως και η Κίνα χρησιμοποιεί το παρελθόν πολιτικά».
Ο εθνικισμός λειτουργεί ως επιταχυντής.
Τεχνολογία, Κυβερνοασφάλεια, Κατάσκοποι — Το Νέο Πεδίο Μάχης
Σύμφωνα με την AP News και την Reuters, η τεχνολογία αποτελεί πλέον το πιο «ήσυχο αλλά επικίνδυνο» μέτωπο:
- κατηγορίες για κυβερνοεπιθέσεις
- ανταγωνισμός στους ημιαγωγούς
- αγώνας για τεχνητή νοημοσύνη
- έλεγχος σε κρίσιμες υποδομές (λιμάνια, τηλεπικοινωνίες, logistics)
Η σύγκρουση μεταφέρεται από τις θάλασσες στα δίκτυα.
Υ.Σ:… Μια Ασία Που Αλλάζει για Πάντα
Το Πεκίνο επιδιώκει την “Ειρηνική Εποχή της Κίνας”.
Το Τόκιο επιδιώκει “Ασφάλεια χωρίς Υποταγή”.
Οι ΗΠΑ θέλουν έναν συνασπισμό δημοκρατιών γύρω από την Ιαπωνία.
Η Κίνα θέλει έναν πολυπολικό κόσμο γύρω από την ίδια.
Οι σχέσεις Κίνας–Ιαπωνίας σήμερα είναι:
- μια σύγκρουση μνήμης
- μια μάχη επιρροής
- μια αντιπαράθεση οράματος
- και ένα παιχνίδι ισχύος που αφορά όλο τον πλανήτη.
Σύμφωνα με Guardian, Xinhua και Nikkei Asia, η περιοχή βρίσκεται στο πιο επικίνδυνο σταυροδρόμι των τελευταίων 50 ετών.
Η Ασία αλλάζει.
Και ο κόσμος αλλάζει μαζί της.