Η Ελλάδα είναι διοικητικά χωρισμένη σε 13 Περιφέρειες, οι οποίες αποτελούν τον βασικό πυλώνα της αποκεντρωμένης διοίκησης και περιλαμβάνουν συνολικά 332 δήμους.
Η κατάσταση των έργων, της διαφάνειας και της χρηματοδότησης διαφέρει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, όπως προκύπτει από επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, του Υπουργείου Εσωτερικών και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας.
Τα τελευταία δύο χρόνια, αρκετές Περιφέρειες και Δήμοι έχουν απασχολήσει την επικαιρότητα για απευθείας αναθέσεις, υπερκοστολογημένα έργα και καθυστερήσεις σε συμβάσεις ΕΣΠΑ, που αποκαλύπτουν ένα άνισο και συχνά προβληματικό μοντέλο τοπικής διακυβέρνησης.
1. Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
Περιλαμβάνει τους δήμους Καβάλας, Ξάνθης, Κομοτηνής, Δράμας, Ορεστιάδας, Αλεξανδρούπολης κ.ά.
Πολλά έργα ΕΣΠΑ παραμένουν σε εκκρεμότητα, ιδίως σε ενεργειακές και οδικές υποδομές.
Η Περιφέρεια έχει ενταχθεί στο Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2027 (www.espa.gr), όμως σε αρκετούς δήμους οι δημοτικές αρχές επισημαίνουν καθυστερήσεις στις εγκρίσεις και στη ροή πληρωμών.
Σύμφωνα με ελέγχους της ΕΑΔ, υπάρχουν και περιπτώσεις απευθείας αναθέσεων μικρών έργων κάτω των 30.000 €, που παρακάμπτουν διαγωνισμούς και ελέγχους από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Πηγές: ΕΑΔ – «Έκθεση Απολογισμού 2024», Διαύγεια – www.diavgeia.gov.gr.
2. Περιφέρεια Αττικής
Η πολυπληθέστερη Περιφέρεια, με δήμους όπως Αθήνα, Πειραιάς, Ραφήνα-Πικέρμι, Σπάτα-Αρτέμιδα, Μαρούσι, Χαλάνδρι, Κηφισιά.
Η ΕΑΔ (www.aead.gr) αναφέρει σε εκθέσεις της καθυστερήσεις και πλημμελείς ελέγχους σε προμήθειες οχημάτων, έργα απορριμμάτων και εργολαβίες φωτισμού LED.
Αρκετοί δήμοι, όπως Ραφήνα και Παιανία, ζητούν επιτάχυνση έργων αποχέτευσης και αντιπλημμυρικών.
Ταυτόχρονα, στο ΚΗΜΔΗΣ (www.eprocurement.gov.gr) εντοπίζονται εκατοντάδες απευθείας αναθέσεις σε υπηρεσίες καθαριότητας και συντηρήσεων.
3. Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου
Περιλαμβάνει τους δήμους Μυτιλήνης, Λήμνου, Χίου, Σάμου και Ικαρίας.
Η απομόνωση των νησιών και οι καθυστερήσεις στα έργα ΕΣΠΑ έχουν αναφερθεί επανειλημμένα στις εκθέσεις της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Περιφέρειας (www.pevga.gr).
Καθυστερήσεις στα έργα ύδρευσης και αποχέτευσης έχουν οδηγήσει σε απώλεια χρηματοδοτήσεων.
Στη Διαύγεια εντοπίζονται επαναλαμβανόμενες μικρές αναθέσεις σε ίδιους προμηθευτές, γεγονός που υπονοεί κατατμήσεις έργων.
4. Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας
Με δήμους Πατρών, Αγρινίου, Πύργου και Μεσολογγίου.
Η Περιφέρεια έχει υλοποιήσει σημαντικά έργα σε οδικά δίκτυα, αλλά οι έλεγχοι της ΕΑΔ έχουν καταγράψει καθυστερήσεις σε έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης μετά τις θεομηνίες του 2023.
Η Έκθεση Απολογισμού 2024 σημειώνει καθυστέρηση 20 % στις δημοπρατήσεις (www.aead.gr).
Σε ελέγχους του ΚΗΜΔΗΣ, διαπιστώθηκε αυξημένος αριθμός απευθείας αναθέσεων σε τεχνικά έργα και προμήθειες εξοπλισμού.
5. Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
Δήμοι: Κοζάνης, Φλώρινας, Καστοριάς, Γρεβενών.
Η μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή έχει καθυστερήσει, με αρκετά έργα του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ) να βρίσκονται ακόμα σε στάδιο μελέτης.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας (www.ypen.gr), παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις στην απορρόφηση κονδυλίων του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης.
Αναφορές σε αναθέσεις χωρίς διαγωνισμό σε ενεργειακά έργα διερευνώνται από την ΕΑΔ.
6. Περιφέρεια Ηπείρου
Δήμοι: Ιωαννιτών, Άρτας, Πρέβεζας, Ηγουμενίτσας.
Η Περιφέρεια έχει υλοποιήσει έργα ύδρευσης, αλλά αντιμετωπίζει καθυστερήσεις σε αποχετευτικά και αγροτικούς δρόμους.
Η ΕΑΔ έχει καταγράψει περιπτώσεις καθυστερημένων αναθέσεων και ανεπαρκούς επίβλεψης εργολαβιών.
(Πηγή: www.aead.gr, www.espa.gr)
7. Περιφέρεια Θεσσαλίας
Δήμοι: Λάρισας, Βόλου, Τρικάλων, Καρδίτσας.
Μετά τον «Daniel» (2023), εξαγγέλθηκαν μεγάλα έργα αποκατάστασης, αλλά μεγάλο μέρος παραμένει ανεκτέλεστο.
Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών (www.yme.gr) αναφέρει ότι το 40 % των αντιπλημμυρικών έργων βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη το 2025.
Η υπόθεση των «ψηφιακών υδρομετρητών», που διερευνάται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), αφορά δεκάδες δήμους της Θεσσαλίας.
Η ΕΑΔ έχει διαβιβάσει σχετικά στοιχεία στην Εισαγγελία Εφετών Αθηνών.
8. Περιφέρεια Ιονίων Νήσων
Δήμοι: Κέρκυρας, Κεφαλονιάς, Ζακύνθου, Λευκάδας.
Η διαχείριση απορριμμάτων και τα έργα ενεργειακής αναβάθμισης παραμένουν σε υστέρηση.
Η Διαχειριστική Αρχή ΕΣΠΑ Ιονίων Νήσων (www.peionia.gr) και η ΕΑΔ έχουν επισημάνει καθυστερήσεις λόγω ελλείψεων σε τεχνικές μελέτες.
Καταγγελίες για αναθέσεις χωρίς τεκμηρίωση κόστους εξετάζονται στο πλαίσιο της υπόθεσης «υδρομετρητών».
9. Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας
Δήμοι: Θεσσαλονίκης, Σερρών, Κατερίνης, Βέροιας, Γιαννιτσών.
Η μεγαλύτερη περιφέρεια μετά την Αττική.
Σύμφωνα με την Έκθεση Απολογισμού Περιφέρειας (www.pkm.gov.gr), καθυστερούν 18 μεγάλα έργα υποδομής.
Η ΕΑΔ έχει επισημάνει περιπτώσεις απευθείας αναθέσεων σε δημοτικές τεχνικές υπηρεσίες, ενώ το Ελεγκτικό Συνέδριο εντόπισε κατατμήσεις έργων σε δήμους της Πιερίας και Ημαθίας.
10. Περιφέρεια Κρήτης
Δήμοι: Ηρακλείου, Χανίων, Ρεθύμνου, Αγίου Νικολάου.
Ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ) παραμένει σύμβολο καθυστερήσεων και διαδοχικών παρατάσεων.
Η ΕΑΔ και το Υπουργείο Υποδομών (www.yme.gr) έχουν επισημάνει καθυστερήσεις σε απαλλοτριώσεις και περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις.
Στη Διαύγεια εμφανίζονται δεκάδες μικρές αναθέσεις για επιμέρους εργολαβίες του ΒΟΑΚ, που ελέγχονται για νομιμότητα.
11. Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου
Περιλαμβάνει τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες.
Σε νησιά όπως Ρόδος, Σύρος και Νάξος υπάρχουν καθυστερήσεις σε έργα ύδρευσης και αποχέτευσης.
Η Διαχειριστική Αρχή Περιφέρειας Ν. Αιγαίου (www.pe-nai.gr) αναφέρει εκκρεμότητες σε 26 έργα.
Εντοπισμένες απευθείας αναθέσεις σε μελέτες μικρού προϋπολογισμού έχουν προκαλέσει αντιδράσεις δημοτικών συμβουλίων, σύμφωνα με στοιχεία του ΚΗΜΔΗΣ.
12. Περιφέρεια Πελοποννήσου
Δήμοι: Τρίπολης, Σπάρτης, Καλαμάτας, Ναυπλίου, Κορίνθου.
Προβλήματα στην απορρόφηση κονδυλίων και καθυστερήσεις σε έργα περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Το Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων (www.mindev.gov.gr) αναφέρει απορρόφηση μόλις 62 %.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο έχει εντοπίσει περιπτώσεις κατατμήσεων δημοσίων συμβάσεων σε δήμους Κορινθίας και Αργολίδας.
13. Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας
Δήμοι: Λαμίας, Χαλκίδας, Θήβας, Καρπενησίου, Λιβαδειάς.
Η Περιφέρεια έχει προχωρήσει σε ενεργειακά έργα, αλλά παρουσιάζει χαμηλό δείκτη ολοκλήρωσης οδικών υποδομών.
Η ΕΛΣΤΑΤ (www.statistics.gr) καταγράφει ότι μόλις 57 % των δημοτικών έργων ολοκληρώνονται στον προβλεπόμενο χρόνο.
Οι απευθείας αναθέσεις για συντηρήσεις δρόμων και φωτισμό έχουν αυξηθεί κατά 15 % μέσα σε δύο χρόνια, σύμφωνα με το ΚΗΜΔΗΣ.
Γενική εικόνα
Οι 13 Περιφέρειες αποτελούν τον θεμέλιο λίθο της διοικητικής οργάνωσης της χώρας. Ωστόσο, η άνιση κατανομή έργων, η καθυστέρηση στην απορρόφηση κονδυλίων και η πληθώρα απευθείας αναθέσεων χωρίς διαγωνισμό δείχνουν μια Ελλάδα πολλών ταχυτήτων.
Πολλοί δήμοι, ειδικά σε ορεινές ή νησιωτικές περιοχές, παραμένουν εγκλωβισμένοι σε γραφειοκρατία, έλλειψη τεχνικής επάρκειας και περιορισμένη διαφάνεια.
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, το Ελεγκτικό Συνέδριο και τα μητρώα ΚΗΜΔΗΣ – Διαύγεια αποτελούν τους μοναδικούς μηχανισμούς ελέγχου σε ένα περιβάλλον όπου οι υποσχέσεις περισσεύουν, αλλά η υλοποίηση αργεί.
Δύο χρόνια μετά:
Λόγια πολλά, έργα λίγα
Δύο χρόνια μετά τις εκλογές, το τοπίο είναι καθαρό: οι εξαγγελίες περί “πράσινης ανάπτυξης”, διαφανών συμβάσεων και γρήγορων έργων αποδείχθηκαν, σε μεγάλο τους μέρος, ανεκπλήρωτες υποσχέσεις.
Οι πολίτες βλέπουν αντιπλημμυρικά που δεν τελείωσαν, αποχετεύσεις που σέρνονται, οδοποιίες με παρατάσεις, και πάνω απ’ όλα, μια βιομηχανία απευθείας αναθέσεων που υπονομεύει τον ανταγωνισμό, φουσκώνει το κόστος και τραυματίζει την εμπιστοσύνη.
Όταν δεκάδες μικρές συμβάσεις “σπάνε” κάτω από τα όρια ελέγχου και ανακυκλώνονται στους ίδιους προμηθευτές, αυτό δεν είναι “ευελιξία”—είναι σύστημα.
Η εικόνα δεν είναι απλώς κακή διοίκηση.
Είναι ηθικό ζήτημα. Κάθε καθυστέρηση σε έργο ύδρευσης, κάθε τρύπα στον δρόμο, κάθε πλημμύρα που θα μπορούσε να έχει προβλεφθεί, μετριέται σε ανθρώπινες απώλειες, περιουσίες και αξιοπρέπεια. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες δεν είναι γραφεία εξυπηρετήσεων· είναι θεσμοί ευθύνης. Και η ευθύνη δεν μετριέται στις συνεντεύξεις τύπου, αλλά στα τελειωμένα έργα και στα καθαρά βιβλία.
Επισημαίνουμε – Αναδεικνύουμε…
- την κατάχρηση απευθείας αναθέσεων και κατατμήσεων,
- την ελλιπή τεχνική ωρίμανση έργων που οδηγεί σε παρατάσεις και υπερκοστολογήσεις,
- την αδιαφάνεια στην πορεία υλοποίησης (χρονοδιαγράμματα, επιμετρήσεις, αλλαγές συμβάσεων),
- την απουσία έγκαιρων ελέγχων και κυρώσεων.
Είναι αναγκαίο πλέον να θεσπιστούν…
- Υποχρεωτικό “ψηφιακό δελτίο έργου” για κάθε σύμβαση: προϋπολογισμός, εκπτώσεις, αναθεωρήσεις, επιμετρήσεις, ποσοστό προόδου σε πραγματικό χρόνο (Διαύγεια/ΚΗΜΔΗΣ).
- Όριο στις διαδοχικές μικρές αναθέσεις στον ίδιο ανάδοχο και υποχρεωτική αιτιολόγηση κατατμήσεων.
- Ενίσχυση ΕΑΔ & Ελεγκτικού Συνεδρίου με προσωπικό και εντολή προληπτικών ελέγχων σε έργα υψηλού ρίσκου.
- Ανεξάρτητο audit σε “ευαίσθητες” προμήθειες (π.χ. υδρομετρητές, LED, απορρίμματα) και δημοσιοποίηση πορισμάτων.
- Ρήτρες διαφάνειας στα τεύχη δημοπράτησης: ανοιχτά δεδομένα, τυποποιημένα χρονοδιαγράμματα, ασφυκτικές προθεσμίες για πιστοποιήσεις.
- Ατομική λογοδοσία: όταν έργα αποτυγχάνουν, να κατονομάζονται οι υπεύθυνοι υπηρεσιακά και πολιτικά—όχι άλλες “ανώνυμες” αστοχίες.
Οι πολίτες πληρώνουν για έργα δεν πληρώνουν για σκιές.
Αν οι τοπικές αρχές θέλουν να μιλούν για ανάπτυξη, ας ξεκινήσουν από το αυτονόητο: να κλείσουν τις τρύπες στη διαφάνεια πριν κλείσουν τις λακκούβες στους δρόμους.
Η Ελλάδα αξίζει δήμους και περιφέρειες που παραδίδουν. Όχι άλλες μακέτες. Όχι άλλες πρόχειρες αναθέσεις. Έργα—όχι προσχήματα.