Η σύνοδος κορυφής του G20 στο Johannesburg της Νότιας Αφρικής (22–23 Νοεμβρίου 2025) κατέληξε σε μια ιστορική στιγμή για τη διεθνή διπλωματία: οι ηγέτες των είκοσι μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη υιοθέτησαν κοινή δήλωση χωρίς τη συναίνεση και ουσιαστικά χωρίς τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το γεγονός χαρακτηρίστηκε από το AP News ως «πρωτοφανές στην ιστορία της G20», ενώ το Reuters έκανε λόγο για μια «νέα γεωπολιτική ισορροπία που αναδύεται μέσα από τη σύγκρουση».
Η απουσία των ΗΠΑ: Πρώτη φορά το G20 συνεχίζει χωρίς την υπερδύναμη στο τραπέζι
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την κυβέρνηση του Donald Trump, ανακοίνωσαν ότι κανένας κυβερνητικός αξιωματούχος δεν θα συμμετάσχει στη σύνοδο, επικαλούμενες θέματα εσωτερικής πολιτικής και καταγγελίες για τις πολιτικές της Νότιας Αφρικής.
Σύμφωνα με το Times of India, ο Donald Trump χαρακτήρισε το γεγονός «total disgrace», προαναγγέλλοντας πλήρη αποχή.
Πηγές που επικαλείται το Reuters ανέφεραν ότι οι Αμερικανοί εκπρόσωποι («sherpas») δεν συμμετείχαν καν στην προεργασία της κοινής δήλωσης — κάτι που αποδείχθηκε καταλυτικό για το αποτέλεσμα.
Η δήλωση που υπεγράφη χωρίς την Ουάσιγκτον
Παρά την αμερικανική αντίθεση, η σύνοδος ξεκίνησε με την άμεση υιοθέτηση μιας 122-σέλιδης κοινής διακήρυξης, καλύπτοντας:
- την κλιματική κρίση,
- τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας,
- την ανακούφιση του χρέους των φτωχότερων κρατών,
- τη δίκαιη ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες.
Το AP News υπογράμμισε ότι η διαδικασία ήταν «αντίστροφη» από τις παραδοσιακές συζητήσεις της G20, καθώς η δήλωση εγκρίθηκε στην αρχή, ώστε να αποφευχθεί αμερικανικό βέτο.
Η Νότια Αφρική, ως οικοδέσποινα, έθεσε έναν νέο τόνο φέρνοντας στην κορυφή της ατζέντας τη φωνή του Παγκόσμιου Νότου. Το Reuters μετέδωσε πως ο Πρόεδρος Cyril Ramaphosa μίλησε για «ανανεωμένη δέσμευση στον πολυμερισμό» — μια έμμεση αιχμή προς την Αμερικανική απουσία.
Κλιματική πολιτική: Η G20 παρακάμπτει τις αντιρρήσεις των ΗΠΑ
Ένα από τα βασικότερα σημεία σύγκρουσης αφορούσε την κλιματική κρίση.
Όπως αποκάλυψε το Reuters, η Ουάσιγκτον είχε ζητήσει να αφαιρεθούν πλήρως οι όροι «climate change» και «net-zero», αίτημα που κρίθηκε απαράδεκτο από την πλειονότητα των συμμετεχόντων.
Το τελικό κείμενο αναφέρει ξεκάθαρα ότι:
- η κλιματική αλλαγή είναι «υπαρξιακή απειλή» για τις αναδυόμενες οικονομίες,
- απαιτείται επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης,
- οι πλούσιες χώρες πρέπει να αναλάβουν μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.
Η δήλωση αυτή σηματοδοτεί την πρώτη φορά που η G20 προχωρά χωρίς την έγκριση ή συμμετοχή των ΗΠΑ σε κεντρικό περιβαλλοντικό πλαίσιο.
Το μήνυμα του Παγκόσμιου Νότου: “Όχι πια θεατές”
Η νοτιοαφρικανική προεδρία αξιοποίησε τη σύνοδο για να παρουσιάσει το «Αφρικανικό Όραμα» περί οικονομικής δικαιοσύνης, επαναξιολογώντας την παγκόσμια οικονομική αρχιτεκτονική.
Ο σχολιασμός του Le Monde περιέγραψε τη σύνοδο ως «G20 χωρίς ΗΠΑ», αλλά «με σημαντικά ισχυρότερη φωνή για την Αφρική και την Ασία».
Στη δήλωση περιλαμβάνονται:
- προτάσεις για μεταρρύθμιση της Παγκόσμιας Τράπεζας,
- μέτρα για την ελάφρυνση χρέους χωρών με χαμηλό ΑΕΠ,
- νέες μορφές χρηματοδοτικών εργαλείων για καθαρές επενδύσεις στην Αφρική.
Ευρωπαίοι ηγέτες σε δύσκολη θέση: “Χρειάζεται δουλειά ακόμη”
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το Reuters, προσπάθησε να συγκρατήσει την κρίση εξηγώντας ότι επιθυμεί τον διάλογο με τις ΗΠΑ, αλλά ταυτόχρονα στηρίζει πλήρως το κείμενο της Νότιας Αφρικής.
Παράλληλα υπογράμμισαν πως η αμερικανική απουσία αποδυναμώνει το κεντρικό αφήγημα του G20, αλλά ενισχύει την ανάγκη συνεργασίας με τον Παγκόσμιο Νότο.
Οι επιπτώσεις: Ένας κόσμος που αλλάζει μπροστά στα μάτια μας
Η σύνοδος του Johannesburg υπήρξε καταλύτης:
- Απώλεια ηγεμονίας των ΗΠΑ σε ένα από τα σημαντικότερα διεθνή φόρα.
- Ενίσχυση της Αφρικής ως ανερχόμενης διπλωματικής δύναμης.
- Ορατή μετατόπιση της G20 προς έναν πολυκεντρικό κόσμο, όπου καμία χώρα — ούτε καν οι ΗΠΑ — δεν μπορεί να επιβάλει μονομερώς την ατζέντα της.
- Πιθανή αναδιάταξη των διεθνών οικονομικών θεσμών προς το συμφέρον αναδυόμενων οικονομιών.
- Ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ BRICS+, Ε.Ε. και αφρικανικών χωρών.
Το AP News σημείωσε ότι η σύνοδος «καταγράφεται ως σημείο καμπής», ενώ το Reuters υπογράμμισε πως οι διμερείς διαπραγματεύσεις Ν. Αφρικής-ΗΠΑ ίσως επηρεαστούν μακροπρόθεσμα.
Υ.Σ:..Η σύνοδος του G20 στο Johannesburg αποτέλεσε μια καθοριστική στιγμή για το παγκόσμιο σύστημα ισορροπιών.
Η απουσία των ΗΠΑ και η απόφαση των υπόλοιπων ηγετών να προχωρήσουν σε κοινή δήλωση χωρίς την αμερικανική συναίνεση ανέδειξαν μια βαθιά μετατόπιση προς έναν πιο πολυκεντρικό κόσμο.
Η φωνή του Παγκόσμιου Νότου ακούστηκε πιο καθαρά από ποτέ, ενώ οι αναδυόμενες οικονομίες απέκτησαν μεγαλύτερο βάρος στη διεθνή διακυβέρνηση.
Το Johannesburg έδειξε πως η εποχή της μονοκρατορίας τελειώνει και πως η συνεργασία, η ισορροπία και η πολυμερής προσέγγιση θα καθορίσουν τις εξελίξεις των επόμενων χρόνων. Το G20 του 2025 θα μείνει ως η σύνοδος που άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού.