Ένα εύρημα που προκαλεί ανησυχία για τη δημόσια υγεία έρχεται στο φως μέσα από νέα επιστημονική έρευνα: σχεδόν 3 στα 10 έτοιμα προς κατανάλωση (RTE) ψάρια που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά βρέθηκαν να περιέχουν παράσιτα του γένους Anisakis, μικροσκοπικούς νηματώδεις οργανισμούς που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές γαστρεντερικές διαταραχές, αλλεργίες ή ακόμα και αναφυλαξία.
Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από ερευνητική ομάδα στη Θεσσαλονίκη και δημοσιεύτηκε στην επιστημονική βάση δεδομένων Θεσσαλονίκ PubMed Central (PMC),εξέτασε 108 δείγματα ψαριών που πωλούνται σε σούπερ μάρκετ της χώρας – καπνιστά, παστά και μαριναρισμένα προϊόντα – και διαπίστωσε ότι το 29,6% ήταν μολυσμένα με προνύμφες των παρασίτων Anisakis simplex και Anisakis,pegreffii.
Ποια ψάρια είναι τα πιο «επικίνδυνα»
Η μεγαλύτερη συχνότητα μόλυνσης εντοπίστηκε:
- Στη καπνιστή ρέγγα ολόκληρο – 91,6%
- Στο παστό σκουμπρί – 47%
- Στο καπνιστό σκουμπρί – 46,6%
Αντίθετα, σαρδέλες, τόνος και μπακαλιάρος δεν παρουσίασαν ίχνη παρασίτων.
Τα δείγματα που περιείχαν ολόκληρο το ψάρι – με τα εντόσθια – εμφάνισαν πολύ υψηλότερα ποσοστά μόλυνσης σε σχέση με τα φιλέτα, κάτι που αποδίδεται στη συσσώρευση των προνυμφών στην κοιλιακή κοιλότητα.
Τι είναι το Anisakis και γιατί θεωρείται επικίνδυνο
Το Anisakis είναι θαλάσσιο παράσιτο που «μεταναστεύει» στους μυς των ψαριών και μπορεί να επιβιώσει σε χαμηλές θερμοκρασίες ή μετά από ελλιπή θερμική επεξεργασία.
Όταν ο άνθρωπος καταναλώσει ωμό, ανεπαρκώς μαγειρεμένο ή ακατάλληλα επεξεργασμένο ψάρι, οι προνύμφες μπορεί να προκαλέσουν την ασθένεια ανισακίαση (anisakidosis).
Τα συμπτώματα μοιάζουν συχνά με γαστρίτιδα ή σκωληκοειδίτιδα: πόνος, ναυτία, εμετοί, διάρροια, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζονται σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις, ακόμη και μετά από κατανάλωση πλήρως μαγειρεμένου ή καπνιστού ψαριού, καθώς οι πρωτεΐνες του παρασίτου παραμένουν ενεργές.
Το πρώτο ελληνικό περιστατικό και η ευρωπαϊκή ανησυχία
Το πρώτο επιβεβαιωμένο περιστατικό στην Ελλάδα καταγράφηκε το 2024 σε νεαρό άνδρα που κατανάλωνε συχνά ωμό ψάρι.
Η λοίμωξη παρερμηνεύτηκε αρχικά ως κακοήθεια της περιτοναϊκής κοιλότητας, οδηγώντας σε χειρουργική επέμβαση – μέχρι να αποδειχθεί ότι επρόκειτο για λοίμωξη από Anisakis.
Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για Τρόφιμα και Ζωοτροφές (RASFF),το Anisakis ευθύνεται για το 73,6% των ειδοποιήσεων που αφορούν παρασιτικές μολύνσεις σε τρόφιμα την περίοδο 2001–2023.
Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) έχει ήδη χαρακτηρίσει το παράσιτο «αναδυόμενο βιολογικό κίνδυνο» για τα έτοιμα ψαρικά προϊόντα.
Πόσο ασφαλή είναι τα έτοιμα προϊόντα
Αν και οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί απαιτούν κατάψυξη στους -20°C για τουλάχιστον 24 ώρες ή θερμική επεξεργασία άνω των 60°C, η μελέτη δείχνει ότι ορισμένα προϊόντα που διατίθενται στην ελληνική αγορά εξακολουθούν να περιέχουν μη ανιχνευμένα υπολείμματα παρασίτων.
Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι καπνίσματος, παστώματος και μαριναρίσματος δεν εξουδετερώνουν πάντα πλήρως τις προνύμφες, ενώ ακόμη και νεκρές προνύμφες μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα.
Τι προτείνουν οι ειδικοί
Για την προστασία των καταναλωτών, οι επιστήμονες προτείνουν:
- Ταχεία εκσπλάχνιση των ψαριών αμέσως μετά την αλίευση.
- Αυστηρό έλεγχο θερμοκρασίας κατά τη μεταφορά και αποθήκευση.
- Οπτική επιθεώρηση από εκπαιδευμένο προσωπικό πριν τη διάθεση.
- Πλήρη συμμόρφωση με τους κανονισμούς ΕΕ 853/2004 και 2074/2005.
- Προτίμηση σε ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας, όπου η τροφή και το περιβάλλον είναι ελεγχόμενα, μειώνοντας την πιθανότητα μόλυνσης.
Για άτομα με αλλεργικό υπόβαθρο ή ευαισθησία στο θαλασσινό φαγητό, οι ειδικοί συστήνουν αποφυγή καπνιστών ή μαριναρισμένων προϊόντων άγνωστης προέλευσης.
Συμπέρασμα – Όταν το θαλασσινό τραπέζι κρύβει σιωπηλούς κινδύνους
Η παρουσία των παρασίτων Anisakis simplex και A. pegreffii σε σχεδόν ένα στα τρία έτοιμα ψάρια που πωλούνται στη χώρα μας δεν είναι απλώς ένα στατιστικό εύρημα.
Είναι προειδοποίηση για την ανάγκη αυστηρότερων ελέγχων, διαφάνειας και ενημέρωσης.
Το ψάρι είναι πηγή ζωής — αλλά η ζωή απαιτεί προσοχή.
Η ασφάλεια των θαλασσινών, ειδικά όταν φτάνουν στο πιάτο μας χωρίς μαγείρεμα, είναι ευθύνη κοινή: του επιστήμονα που ερευνά, του κράτους που ελέγχει και του πολίτη που επιλέγει με γνώση