Ο Μουαμάρ αλ-Καντάφι, αν και διεθνώς χαρακτηρίστηκε αυταρχικός ηγέτης, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του (1969–2011) εφάρμοσε ένα πολιτικό σύστημα που συνδύαζε σοσιαλισμό, παναραβισμό και λαϊκή αυτοδιαχείριση, γνωστό ως «Τζαμαχιρία» — δηλαδή κράτος των μαζών.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οικοδόμησε ένα κοινωνικό μοντέλο ευημερίας που για δεκαετίες κατέστησε τη Λιβύη πρότυπο ανάπτυξης στην Αφρική, με μηδενικό δημόσιο χρέος και πλήρη κοινωνική προστασία.
ΚΥΡΙΕΣ ΠΑΡΟΧΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
1. ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
Η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες ήταν δωρεάν.
Από το 1969, η χώρα πέρασε από αναλφαβητισμό άνω του 80% σε λιγότερο από 20%.
Οι φοιτητές που σπούδαζαν στο εξωτερικό λάμβαναν κρατική υποτροφία και οικονομική στήριξη.
2. ΔΩΡΕΑΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
Το σύστημα υγείας χρηματοδοτείτο πλήρως από το κράτος.
Όλοι οι πολίτες είχαν πρόσβαση σε δωρεάν φάρμακα, νοσοκομεία και ιατρική περίθαλψη.
Αν κάποια θεραπεία δεν ήταν διαθέσιμη εντός Λιβύης, το κράτος κάλυπτε τα έξοδα νοσηλείας στο εξωτερικό.
3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ
«Το σπίτι είναι ανθρώπινο δικαίωμα», έλεγε ο Καντάφι.
Το κράτος κατασκεύαζε χιλιάδες κατοικίες και προσέφερε δωρεάν στέγη ή άτοκα δάνεια σε νέες οικογένειες.
Κάθε γάμος συνοδευόταν από επιχορήγηση 60.000 δηναρίων (περίπου 50.000 δολάρια τότε).
4. ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΥΣΙΜΑ
Ο ηλεκτρισμός ήταν δωρεάν για όλους.
Η βενζίνη και το πετρέλαιο είχαν τιμές από τις χαμηλότερες παγκοσμίως, επιτρέποντας φθηνές μετακινήσεις και παραγωγή.
5. ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Με το κολοσσιαίο έργο Great Man-Made River Project — ένα δίκτυο αγωγών 3.800 χιλιομέτρων — η Λιβύη έφερε νερό από τη Σαχάρα στις πόλεις και στις καλλιέργειες.
Το έργο χαρακτηρίστηκε από τον ΟΗΕ ως «το όγδοο θαύμα του κόσμου» και μετέτρεψε μια άγονη χώρα σε παραγωγική δύναμη.
6. ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
Οι εργαζόμενοι λάμβαναν μερίδιο από τα κέρδη των επιχειρήσεων.
Δεν υπήρχαν φόροι εισοδήματος για τους χαμηλόμισθους.
Η ανεργία παρέμενε από τις χαμηλότερες στην Αφρική.
7. ΝΟΜΙΣΜΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ
Η Λιβύη είχε μηδενικό εξωτερικό χρέος και τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα.
Ο Καντάφι σχεδίαζε τη δημιουργία παναφρικανικού νομίσματος, βασισμένου σε αποθέματα χρυσού, για να απελευθερώσει την ήπειρο από το δολάριο και το ευρώ — ένα σχέδιο που θεωρήθηκε απειλή για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα.
8. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Ο ρόλος της γυναίκας άλλαξε ριζικά.
Ενισχύθηκε η πρόσβαση στην εκπαίδευση και την εργασία,
καταργήθηκε η πολυγαμία,
και κατοχυρώθηκε η ισότητα φύλων στη διοίκηση και στον στρατό.
Παρά τον αυταρχικό χαρακτήρα του καθεστώτος,
η Λιβύη επί Καντάφι είχε:
• το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο της Αφρικής,
• δωρεάν πρόσβαση σε βασικές ανάγκες,
• και μηδενικό εξωτερικό χρέος.
Ο Καντάφι δεν κυβέρνησε με δημοκρατικά πρότυπα
όμως έδωσε στον λαό του εκείνο που οι “δημοκρατίες” της Δύσης δεν τόλμησαν ποτέ να δώσουν:
πραγματική κοινωνική ασφάλεια.
Το 2011, μετά από μήνες βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ και εμφύλιας σύγκρουσης,
ο Καντάφι βρέθηκε τραυματισμένος σε έναν αγωγό αποχέτευσης στη Σύρτη.
Εκτελέστηκε χωρίς δίκη,
και η εικόνα του νεκρού ηγέτη διαδόθηκε στα διεθνή μέσα ως “θρίαμβος της ελευθερίας”.
Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα,
η Λιβύη είναι διαιρεμένη, λεηλατημένη και ακέφαλη.
Το κράτος διαλύθηκε,
η παιδεία και η υγεία κατέρρευσαν,
και οι ίδιες χώρες που μιλούσαν για “ανθρωπιστική επέμβαση”
σήμερα εκμεταλλεύονται τα πετρελαϊκά της κοιτάσματα.
Υστερόγραφο
Η Ιστορία έγραψε ότι “ο τύραννος έπεσε”.
Αλλά δεν έγραψε ποιος πήρε τη θέση του.
Η Δύση πανηγύρισε για τη “δημοκρατία” που έφερε,
όμως άφησε πίσω της πείνα, μίσος και κατακερματισμό.
Το έθνος που κάποτε είχε δωρεάν παιδεία, νερό και στέγη,
σήμερα πωλεί την ψυχή του σε αντάλλαγμα για ρεύμα και ψωμί.
Ίσως, τελικά,
ο Καντάφι να μην ήταν ο κίνδυνος
Ο κίνδυνος ήταν το όραμά του:
Μια Αφρική που θα μπορούσε να σταθεί μόνη της,
χωρίς δάνεια, χωρίς αφέντες, χωρίς υποταγή.
Κι αυτό, για έναν κόσμο που στηρίζεται στα δεσμά του χρέους,
ήταν το μεγαλύτερο έγκλημα απ’ όλα.